Một mất một còn (1 mất 1 còn)

Giải nghĩa: Một mất một còn ý nói tình huống đường cùng, không còn lựa chọn thứ 2.

Học Một Biết Mười

Từ những hiểu biết căn bản của việc học có được tại học đường và trong gia đình, ta có thể nghiên cứu thêm và nhiên hậu phát-minh ra những điều mới. Làm sao học một để biết mười, tức là học cách tìm tòi nghiên cứu, suy diễn, nhận xét và phê phán. Không nên quá tin vào sách vở vì sách vở cũng có nhiều cái sai trái trong đó.

Người xưa có nói "Tận tín ư thư bất như vô thư" tức là quá tin vào sách thà đừng có sách còn hơn. Điều này là để cảnh cáo những người thuộc loại mọt sách. Đọc sách mà không chịu phân tích và nhận xét thì chỉ có hại mà thôi.

Thậm chí có người còn cho là những gì cổ nhân viết ra để lại cho hậu thế chỉ là những "tao phách" (cặn bã) mà thôi. Những người biết cách học hỏi thì phải coi những "tao phách" này như là một tài liệu để nghiên cứu thêm mà thôi chứ không có thể nào hoàn toàn tin vào đó được.

Thời thế tạo anh hùng hay anh hùng tạo ra thời thế?

Giải nghĩa: Thời thế tạo anh hùng hay Anh hùng tạo ra thời thế là mối quan hệ tương sinh theo sự phát triển của xã hội. Xã hội loạn lạc thì sinh anh hùng, tuy nhiên lịch sử cũng chứng kiến không ít anh hùng là người có thể tạo ra thời thế, vận mệnh cho cả dân tộc và bản thân họ.

Mời bạn bình luận và góp ý dưới cuối bài viết

(ảnh minh họa)

Chúng ta cũng xét một số ví dụ sau:

1. Xưa Ngô Thì Nhậm, danh sỹ Bắc Hà làm quan cho triều Lê - Trịnh, khi Tây Sơn Nguyễn Huệ kéo quân ra bắc để chuẩn bị đánh quân Thanh đã Cầu Hiền, mời ông ra giúp. Sau khi giúp Nguyễn Huệ đập tan quân Thanh, ông được trọng dung. Đặng Trần Thường là bạn học xưa bèn đến nhờ ông tiến cử, nhưng biết gã là kẻ tiểu nhân nên ông đã từ chối tiến cử.

Sau này Đặng Trần Thường làm quan cho nhà Nguyễn, khi Tây Sơn sụp đổ, Ngô Thì Nhậm bị bắt và bị
Thường xử, Thường đắc ý mới ra vế đối sau: Ai công hầu, ai khanh tướng, vòng trần ai, ai dễ biết ai 

Ngô Thì Nhậm mới đối lại rằng: Thế Chiến Quốc, thế Xuân Thu, dù thời thế, thế nào cũng thế 

Thường bực lắm, nói nếu Ngô Thì Nhậm sửa "dù thời thế, thế nào cũng thế " thành "gặp thời thế, thế thời phải thế " thì sẽ tha chết, nhưng Ngô Thì Nhậm kiên quyết không sửa, chấp nhận cái chết.

Có thể thấy Anh hùng thời thế ra sao vẫn là bậc anh hùng, tiểu nhân gặp thời vẫn là tiểu nhân. Anh hùng không tạo ra thời thế, mà thời thế cũng chẳng tạo anh hùng, nó chỉ là yếu tố khách quan thử thách anh hùng mà thôi, vì "gian nan là nợ anh hùng phải vay"

2. Nhà cách mạng Việt Nam lão thành Phan Trọng Quảng từng kể lại bài giảng của Hồ Chủ tịch thời kỳ 1925-1927:

 "Còn nhớ một lần anh em thảo luận vấn đề "anh hùng và thời thế". Người này nhấn mạnh anh hùng tạo thời thế, người kia nhấn mạnh thời thế tạo anh hùng.

Bác (Bác Hồ) vẽ hai vòng tròn dính liền với nhau và giải thích: Không cải tạo được thời thế thì sao được gọi là anh hùng. Nhưng khi thời thế khách quan chưa cho phép thì có anh hùng nào mà thành công được. Anh hùng và thời thế như hai vòng tròn dính liền với nhau, liên quan mật thiết, tương tác với nhau không thể cắt rời."

Xem thêm:

- http://dddn.com.vn/doanh-nghiep/2014-thoi-the-tao-anh-hung-20140121103130113.htm

- http://www.baomoi.com/Karim-Benzema-Thoi-the-tao-anh-hung/87/14020433.epi

An cư lạc nghiệp

Giải nghĩa: Chỗ ở yên ổn thì nghề nghiệp, việc làm mới ổn định, thường người ta khuyên nhau nên yên ổn về nhà ở, vợ con rồi mới nghĩ tới chuyện tính kế sinh nhai, nghề nghiệp. Đôi khi thành ngữ này được hiểu đơn là cuộc sống thanh bình, người ta vui với công việc đang có.

Cũng có một số ý kiến cho rằng Lạc nghiệp tất an cư, an cư chưa chắc lạc nghiệp! Mời bạn đóng góp ý kiến và lời bình dưới cuối bài viết.

Chúng ta thường nghe câu “an cư lạc nghiệp”, ý nói trước khi bắt tay vào một công việc làm ăn thì nên ổn định nơi ăn chốn ở. Đây là một lời nhắc nhở hay một kế hoạch để an tâm vì một khi đời sống gia đình ổn định thì tất cả thời gian và tâm huyết sẽ được dành cho công việc làm ăn.

Từ “An cư” lâu nay vẫn thường chỉ nơi cư chú của thế xác là những ngôi nhà, mỗi người đều cần một ngôi nhà mới yên tâm. Khi đó ta mới ổn định và thoát khỏi cảnh nay đây mai đó. Điều này thấy rất rõ trong thời bao cấp, vào thời đó hộ khẩu cư trú là một mối lo quá lớn đối với mỗi người dân, nó là điều đầu tiên quan trọng và cần thiết để có cuộc sống ổn định. Khi đã “An cư” rồi thì cần “Lạc nghiệp”.


“Lạc nghiệp” muốn nói: có nghiệp thì mới lạc, mới sung sướng. Nhiều khi ta đi làm chỉ với mục tiêu duy nhất là kiếm tiền, chứ chưa phải xây dựng sự nghiệp cho mình. Không chỉ có vậy, nhiều người vì đồng tiền trước mắt, mà liên tục thay đổi công việc với những mức lương cao hơn và quên lo xây dựng sự nghiệp, quên những thú vui khi được làm việc. Họ không quan tâm tới năng khiếu bản thân, quên đi mất con người thật của mình và đánh mất bản thân lúc nào không biết, họ chỉ cần công việc đó cho họ thu nhập cao.

Nhưng đó có phải thực sự là điều mà tất cả chúng ta đều mong muốn hay không. Ta có tiền để làm gì, có xe để làm gì, có nhà để làm gì….?

Tất cả những điều đó đều nhằm một mục đích cuối cùng là để an tâm và vui sướng. Nhưng ta không biết rằng cái vui sướng nhất là cái vui khi được làm việc đúng năng khiếu, đúng đam mê, đúng sứ mệnh của mình.

Chỉ có điều đó mới giúp ta có cảm giác sung sướng lâu dài và bền vững. Tiền bạc mới chỉ là tạo tiền đề để sung sướng và thường đó chỉ là cảm xúc tức thời (nhậu, mua đồ vật….). Cái sướng tức thời không sung mãn, không kéo dài, nhiều khi còn để lại hậu quả xấu. Người ta đã từng nói “Phong độ là nhất thời, đẳng cấp là mãi mãi”. Ta không thể sống với những sung sướng hạnh phúc tức thời như vậy mà cái ta luôn hướng đến là cảm giác sung sướng và hạnh phúc liên tục, lâu dài. Chính vì vậy, “An cư” ngoài ý nghĩa có một nơi cư trú cho thể xác còn cần một nơi cư trú cho tâm hồn mình. Nhiều khi cái xác đã có nơi cư trú nhưng cái tâm vẫn chưa được an vì chưa tìm ra cái mệnh của mình để mà trú ngụ, để mà phấn đấu suốt đời. An cư cần được hiểu theo nghĩa tâm linh, đó là tìm được nơi cư trú cho linh hồn. Và nơi cư trú cho tâm hồn của chúng ta chính là “sứ mệnh” và “giá trị cốt lõi” của ta. Khi chúng ta tìm ra sứ mệnh của mình, tìm ra được ý nghĩa đích thực của bản thân, ta biết mình làm gì để gia tăng giá trị cho cuộc sống, mang lại ý nghĩa cho cuộc sống, cho xã hội, lúc ấy chúng ta mới thực sự tìm được nơi cư trú cho tâm hồn mình, điều đó giúp cho ta bình an. “An cư” cao nhất là an mệnh, tìm được sứ mệnh cho mình. Khi đó chúng ta sẽ an tâm làm việc, lúc ấy sự an vui mới là đích thực nhất ta mới có thể ổn định suốt đời và mãi mãi an vui.

“An cư – Lạc nghiệp” cũng như việc chúng ta khám phá ra sứ mệnh, tài năng của mình và khẳng định sự nghiệp của mình, khi đó ta sẽ đạt được hạnh phúc và thành công đích thực. Khi chúng ta “an cư lạc nghiệp” là ta có ngôi nhà vững chắc, an lành cho chính con người mình, chắc chắn ta sẽ lạc nghiệp làm ăn phát tài, thăng quan tiến chức, hạnh phúc và thành công.

Tiếng Anh: To live and work in peace and contentment.

Xem thêm:
- Mẹ tròn, con vuông
- Vợ đẹp, con khôn

Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng

Giải nghĩa: Câu tục ngữ đã khuyên dạy chúng ta tránh xa môi trường xấu, bởi vì nếu sống trong môi trường xấu, chúng ta cũng sẽ bị ảnh hưởng những cái xấu xa; còn ở những môi trường tốt chúng ta sẽ đựơc học tập những điều tốt đẹp, mở mang vốn hiểu biết và trở thành con người có ích cho xã hội.

Câu tục ngữ còn có biến thể: Gần mực thì đen, gần đèn thị rạng

(ảnh minh họa)

Bổ sung lời bình: nguồn http://diendan.hocmai.vn/showpost.php?p=1930312&postcount=2

Trước tiên, chúng ta hãy tìm hiểu ý nghĩa của câu tục ngữ. Mực là một chất liệu để viết, có màu đen; đèn là một vật dụng phát ra ánh sáng. Gần ánh đèn mọi vật sẽ được soi sáng. Nhưng mực và đèn còn là hai hình ảnh tượng trưng cho môi trường sống của con người. Khi sống trong một môi trường xấu thì con người cũng sẽ bị ảnh hưởng những cái xấu xa. Nếu sống trong một môi trường tốt thì con người đó cũng sẽ được ảnh hưởng những điều tốt đẹp. Từ đó, ông cha ta muốn khuyên dạy chúng ta phải biết chọn cho mình một môi trường sống thật tốt. Bởi vì môi trường sống có ảnh hưởng lớn tới nhân cách của con người.

Vậy, tại sao ông cha ta lại nói: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” ? Mỗi một người đều sống trong một môi trường khác nhau nhưng phải biết chọn cho mình một môi trường sống tốt. Môi trường sống tốt đó là một môi trường biết đoàn kết yêu thương, biết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ…. Vì vậy nếu chúng ta không biết chọn cho mình một môi trường sống tốt đẹp thì nhân cách của chúng ta cũng sẽ bị ảnh hưởng. Câu tục ngữ đã khuyên dạy chúng ta tránh xa môi trường xấu, bởi vì nếu sống trong môi trường xấu, chúng ta cũng sẽ bị ảnh hưởng những cái xấu xa; còn ở những môi trường tốt chúng ta sẽ đựơc học tập những điều tốt đẹp, mở mang vốn hiểu biết và trở thành con người có ích cho xã hội. Đặc biệt, cuộc sống con người khi gặp phải khó khăn rất dễ bị xa ngã nếu không tỉnh táo sẽ bị cám dỗ làm mất đi nhân cách tốt đẹp của mình. Vì vậy, câu tục ngữ thực sự như là một lời giáo huấn của ông cha ta.

Người học sinh chúng ta trong trắng, rất dễ bị tác động của môi trường sống bên ngoài. Vì vậy để giữ được nhân cách và phẩm chất của mình, chúng ta phải nhận thức được vai trò của môi trường sống vô cùng quan trọng tới việc hình thành nhân cách của con người. Nghĩa là chúng ta phải xa lánh những tệ nạn xã hội, phải biết chọn bạn mà chơi để nhân cách của mình không bị vẩn đục; biết phân tích giảng giải cho bạn bè hiểu được gía trị của phẩm chất đạo đức con người. Chúng ta phải luôn luôn biết được bổn phận của người học sinh, biết gần gũi thân ái với bạn bè để xung quanh chúng ta luôn có môi trường sống tốt đẹp để chúng ta hoàn thiện nhân cách của mình.

Câu tục ngữ với hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng đã trở thành một bài học có giá trị để giáo dục biết bao thế hệ thấy được vai trò của môi trường sống. Trong xã hội ngày nay, có rất nhiều những tệ nàn xã hội thì việc làm theo lời khuyên của cha ông ta thực sự có giá trị đối với mỗi người.

Câu tục ngữ này trong Tiếng Anh được dịch là: Black when near the ink, bright when near the light. Hoặc A man is known by the company he keeps

Xem thêm:
- http://me.zing.vn/zb/dt/congchuahu_2001/18473741
- http://truongem.com/news/Van-hoc/Dan-gian-ta-co-cau-tuc-ngu-Gan-muc-thi-den-gan-den-thi-rang-Nhung-co-ban-lai-bao-gan-muc-chua-chac-da-den-gan-den-chua-chac-da-rang-Em-hay-viet-bai-van-chung-minh-thuyet-phuc-ban-ay-theo-y-kien-cua-em-Bai-1-690/
- http://diendan.hocmai.vn/showpost.php?p=1930312

Mời các bạn chia sẻ và bình luận về câu tục ngữ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng tại đây

Đói cho sạch, rách cho thơm

Giải nghĩa: Có thể hiểu một cách khái quát thành ngữ, tục ngữ: đói cho sạch, rách cho thơm tức là dù có đói nghèo, khổ cực, dù vật chất có thiếu thốn nhưng vẫn giữ được cái đạo làm người, vẫn giữ được sự trong sạch, liêm khiết của đạo đức, phẩm chất của một con người.  Hoặc hiểu là con người, dù chẳng may rơi vào hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn về vật chất nhưng cần phải biết giữ mình, sống cho trong sạch, đừng làm những điều trái với đạo lý, vi phạm pháp luật.

(ảnh minh họa)

Mời các bạn tham khảo thêm bài bình về tục ngữ này:

Đạo lý truyền thống của dân tộc ta được thể hiện khá toàn diện qua ca dao, tục ngữ. Nói về lối sống thanh cao và việc giữ gìn phẩm giá tốt đẹp trong hoàn cảnh khó khăn,người xưa có câu : “Đói cho sạch, rách cho thơm”. Dân gian mượn hai yếu tố thiết yếu nhất trong cuộc sống hàng ngày là “ăn” và “mặc” để thông qua đó phản ánh quan niệm sống.

Trong xã hội phong kiến, người lao động chân lấm tay bùn thường bị giai cấp bóc lột khinh thường, rẻ rúng. Bọn chúng cho rằng mọi sự xấu xa trên đời đều bắt đầu từ sự cùng khốn : “Bần cùng sinh đạo tặc” hay “Đói ăn vụng, túng làm càn”.Thực tế cũng có một số người bị tha hóa trước hoàn cảnh, còn phần lớn người dân lao động vẫn giữ vững nếp sống lành mạnh, trong sạch của ông cha. Lúc đói, bản năng tự nhiên của con người trỗi dậy rất mạnh để bảo tồn sự sống.

Liệu có còn đủ lý trí để giữ cho sạch sẽ?

Khi nghèo nàn, rách rưới, mấy người còn nghĩ tới thơm tho?

Câu tục ngữ này không chỉ đề cập đến cái đói, cái rách mà cao hơn thế, nó nêu lên một triết lý sống, một quan điểm sống làm nền tảng đạo đức của nhân dân ta. Câu tục ngữ lấy “đói” và “rách” là hai biểu hiện cụ thể nhất, tiêu biểu nhất của hoàn cảnh khó khăn trong đời sống vật chất của con người để phản ánh cuộc sống gian truân, vất vả.

Nước ta là một nước nông nghiệp, trước đây hơn chín mươi phần trăm dân số sống bằng nghề làm ruộng. Quanh năm họ dãi dầu nắng mưa, đổ mồ hôi sôi nước mắt trên đồng ruộng để làm ra củ khoai, hạt lúa.Cực nhọc trăm bề nhưng nghèo đói vẫn hoàn nghèo đói bởi sưu gạo (*), thuế nặng, bởi chính sách áp bức bóc lột tàn khốc của giai cấp thống trị.

Suốt đời người nông dân nghèo có mấy khi được vui vẻ, ấm no? Sống trong đói rách kéo dài triền miên như vậy, nếu không giữ gìn phẩm giá, con người sẽ rất dễ bị tha hóa về đạo đức. Trong hoàn cảnh ấy, những lời khuyên nhủ, những bài học nhân sinh là hết sức cần thiết. Người lao động khuyên nhau, nhắc nhở nhau hãy sống cho trong sạch, đúng với bản chất thiên lương, sao cho khỏi “cúi xuống thẹn đất, ngẩng lên thẹn trời” và trước hết là để cho lương tâm mình không bị cắn rứt bởi tội lỗi xấu xa. Quan điểm này là sự đối nghịch với quan điểm sống tiêu cực của giai cấp bóc lột; là sự tự khẳng định và đề cao lối sống thanh cao của người lao động, không một uy lực nào, một cám dỗ nào có thể làm cho những con người chân chính khuất phục. Trong sạch trong lối sống, trong nếp nghĩ. Thơm tho trên phương diện danh dự, đạo lý làm người.

Điều đó đã được kết tụ trong cách sống cao thượng của những bậc chính nhân quân tử như Nguyễn Trãi, Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Khuyến…Quan niệm sống cao đẹp ấy đã thành truyền thống từ ngày xưa truyền lại. Nó giống như những bông hoa sen vươn lên trên đầm lầy với vẻ đẹp thanh cao và làn hương thơm ngát.

Thảm khảo thêm tại https://vn.answers.yahoo.com/question/index?qid=20120327233818AAcaxuT

Tục ngữ này được dich ra Tiếng Anh là: A clean fast is better than a dirty breakfast

(*) Sưu: tức thuế sưu, một loại thuế trong thời phong kiến. Xem thêm tại http://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BA%BF_th%C3%A2n

Mời bạn chia sẻ và bình luận về tục ngữ Đói cho sạch, rách cho thơm tại đây:

Bán anh em xa, mua láng giềng gần

Giải nghĩa: Thực ra ở đây không có chuyện mua bán gì cả. Câu này có ý khuyên răn người ta nên ăn ở có tình có nghĩa, vui vẻ với hàng xóm láng giềng kề bên. Bởi anh em họ hàng dù là thân tình, máu mủ nhưng ở xa thì nếu có việc khẩn cấp, nghiêm trọng không thể có mặt nhanh chóng để giúp đỡ bằng người ngoài nhưng ở gần mình. Nước xa thì không cứu được lửa gần mà.

Có một số nơi viết: Vắng anh em xa, có láng giềng gần cũng được hiểu theo nghĩa tương tự

Xem tiếp: Một giọt máu đào hơn ao nước lã